Basit Makine Nedir?
Günlük hayatta işimizi kolaylaştıran aletlere basit makineler denir. Bu basit makineler kuvvetin doğrultusunu, yönünü ve değerini değiştirerek günlük hayatta iş yapmamızı kolaylaştırır.
Kuvvet, yol, hız veya zamandan kazanç sağlamak için kullanırız. Fakat hepsinden ayni miktarda kazanç sağlanmaz.Birinden kazanç varsa, diğerlerinden aynı oranda kayıp vardır. Mesela kuvvetten kazanç sağlanmışsa yoldan, zamandan ve hızdan kayıp vardır.
Basit makineler de iş veya enerjiden kesinlikle kazanç sağlanamaz. Sadece iş kolaylığı sağlar... Bu araçlar kerpeten, kaldıraç, el arabası, palanga, makas, vida gibi araçlardır. Bu tip araçlara basit makineler denir.
Çeşitleri:
- Kaldıraçlar
- Makaralar
- Eğik Düzlem
- Dişli çarklar ve Çıkrık gibi…
Kaldıraçlar :
Bir destek noktası etrafında dönebilen sağlam yapılı çubuktan oluşan düzeneğe kaldıraç denir. Kaldıraçta, kuvvetin destek noktasına olan uzaklığına kuvvet kolu, yükün destek noktasına olan uzaklığına da yük kolu denir. Bir kaldıraçta kuvvetten kazanmak için kuvvet kolunun, yük kolundan büyük olması gerekir böylelikle cisimler ağırlığından daha küçük kuvvetlerle dengede tutulabilirler.
a. Çift taraflı kaldıraçlar: Destek noktası ortada kuvvet ve yükün farklı uçlarda olduğu kaldıraç tipidir. Örnek olarak; tahterevalli, makas, eşit kollu terazi, keser, pense, kriko, karga burnu, yan keski, kerpeten.
b. Tek taraflı kaldıraçlar: Destek noktasının bir uçta olduğu kaldıraç tipidir.
Tek taraflı kaldıraçlar aynı zamanda kuvvet; yük ile destek arasında olan kaldıraçlar ve Yükün; kuvvet ile destek arasında olduğu kaldıraçlar olmak üzere ikiye ayrılır.
Makaralar:
Makaralar da iş yaparken bir takım kolaylıklar sağlayan basit makinelerdendir. Günlük yaşamda en fazla gördüğümüz şekliyle inşaatlarda harç, tuğla ve diğer yapı malzemelerini taşımak için kullanılmaktadır.Bunlarda
- Hareketli ve
- Sabit olmak üzere ikiye ayrılır.
- Ancak bir de palanga vardır.
a. Sabit Makara
b.Hareketli Makara:
Hareketli makara ise kuvvetin yönünü değiştirmez ama ipi çekerken ipe uyguladığımız kuvvetin iki katı kuvvetle kaldırabileceğimiz cisimleri kaldırmamıza yardımcı olan basit aletlerdir.
Palanga:
Eğik Düzlem:
Sırasıyla olan 1,2,3 nolu eğik düzlemlerde eğer en az uygulayacağımız kuvveti seçseydik bu 1. olurdu ancak kuvvetten kazanç olacağı için yoldan kayıp vardır.
Dişli Çarklar:
Hareketin hızını yönünü ve yerini değiştirmek için kullanılan düzeneklerdir.
a. Çakışık Eksenli: dönme yönü ve sayısı aynıdır.
b. Farklı Eksenli : Dönme yönleri ve sayıları farklıdır.
VİDA:
KASNAKLAR:
Peki bizim projemizde Neler Neye sebep oluyor Neler Ne yapıyor Hangi enerji Neye Dönüşüyor?
Bizim yaptığımız projeyi hatırlayalım.Bizim projemizin başında ben ve Selin yan yana olan dişli çark kullanmıştık.Bu sayede ilk hareket ettirdiğimiz büyük dişli çark yanındakinin zıt yönde hareket etmesine sebep oluyor.Yani projemizde saat yönünde dönen ilk dişli diğer dişlinin saat yönünün tersinde dönmesini sağlayarak iki tane makaradan oluşmuş palanganın hareket etmesine sebep oluyor.Yanı burada büyük dişli diğer dişlinin yönünü değiştirmiş oluyor.
Palanga sistemi dişliler sayesinde hareket edince burada kuvvetten kazanç yoldan kayıp oluyor.Az bir kuvvetle eğik düzlemle makaranın uçlarına bağlanmış olan ip makaranın enerjisini eğik düzlemede iletiyor.Yani ip ikisi arasındaki bağlantıyı sağlıyor.Böylece bir dişli çarkı döndürmemiz tasarımın sonundaki basit makineyi bile hareket ettirebiliyor.
Eğik düzlemde ise çizimimizde gösterdiğimiz gibi desteğin sol kısmı yukarı,desteğin sağ kısmı aşağı iniyor. Bu sırada desteğin sağ kısmındaki mama kutusunun potansiyel enerjisi azalıyor, kinetik enerjisi artıyor.Böylece yerde duran mama tası doluyor çünkü desteğin sağ kısmında duran mama kutusu bizim en başta dişli çarklara uyguladığımız kuvvet sayesinde aşağı inerken yan yatıyor ve yer çekimi kuvveti sayesinde içindeki mamalar tasa dökülecek kuvveti bulabiliyor.
Sena ARSLAN-Hisar Eğitim Vakfı Okuları 7/E sınıfı öğrencisi
Hepinize Teşekkür Ederim
senaarslan 